Wieczór szabasowy w Rymanowie

Konferencje naukowe, występy artystyczne, koncerty, projekcje filmów, wycieczki pokazujące piękno Rymanowa i okolic, degustacja potraw, gra terenowa oraz wiele innych atrakcji przygotował Gminny Ośrodek Kultury w Rymanowie wraz z innymi współorganizatorami w ramach trwającego w gminie Rymanów festiwalu Dialog Kultur "3 kultury, 3 religie, 3 tajemnice".
Podczas festiwalu przekazywana jest wiedza o wielokulturowości, pokazywane są podobieństwa i kontrast na tle religijnym oraz obyczajowym społeczności żydowskiej, łemkowskiej i polskiej, które kiedyś żyły na tym terenie i wspólnie funkcjonowały. Każda miała swoją kulturę, ale się przenikały.

Piątkowy "Wieczór szabasowy" (16 czerwca) poświęcony był społeczności żydowskiej, a spotkanie odbyło się w XVII-wiecznej rymanowskiej synagodze. Ze spektaklem muzycznym "Piosenka o złotej krainie" wystąpił Andrzej Róg z zespołem m.o.l.o w składzie: Jacek Hołubowski, Mateusz Pliniewicz i Piotr Skupniewic.

Burmistrz Rymanowa Wojciech Farbaniec przypomniał, że synagoga w Rymanowie jest jednym z najstarszych obiektów Polsce i jest z nim również emocjonalnie związany. W grudniu 2004 roku uczestniczył w spotkaniu, które spowodowało, że ta synagoga została uratowana. W spotkaniu uczestniczył również między innymi rabin Abraham Reich z Nowego Jorku, który reprezentował Związek Żydów Rymanowskich.

- Razem z przedstawicielem Fundacji Dziedzictwa Żydowskiego podjęli decyzję, aby wspólnie kilkuwiekową synagogę uratować dla tego i następnych pokoleń. W krótkim czasie, dzięki wielkiej życzliwości i przychylności wielu instytucji, w tym konserwatora zabytków, rozpoczęto zabezpieczanie synagogi. W rocznicę śmierci Menachema Mendla, 28 maja 2005 roku, dzięki rabinowi Reichowi, który często przyjeżdża do Rymanowa, 100 chasydów z Nowego Jorku modliło się po praz pierwszy po ponad 60 latach w rymanowskiej synagodze - mówił burmistrz Wojciech Farbaniec.

Wzmianka o pierwszym Żydzie w Rymanowie pochodzi z 1562 roku. Napisano wówczas o "Michale, Żydzie z Rymanowa", pięć lat później w Rymanowie było pięć rodzin żydowskich, a pod koniec XVI wieku mieli już tutaj swoją gminę, bożnicę i cmentarz.

- Rymanów był bardzo przyjazny dla wszystkich nacji, także dla Łemków i Żydów. Ostatnio mówi się również o Głuchoniemcach, których sprowadził na tereny, między innymi do Rymanowa, Haczowa, Krosna król Kazimierz Wielki, a później król Ludwik Węgierski - dodał burmistrz Rymanowa.

Podkreślił też, że naszą powinnością jest zachowanie pamięci o wielokulturowości, na bazie której budowana była pomyślność ziemi rymanowskiej i przekazywanie jej następnym pokoleniom.

Wiele informacji na temat kultury żydowskiej przekazał Rafał Głód z Rymanowa, opiekujący się synagogą. Żydzi żyli tutaj z Polakami przez 400 lat. Nastał jednak tragiczny dzień, 13 sierpnia 1942 roku. Tego dnia zakończyła się w Rymanowie pewna historia.

- Od samego rana hitlerowcy wyganiali z kamienic Żydów i gromadzili na rymanowskim rynku. W godzinach popołudniowych, pod eskortą, pogoniono ich pieszo na stację kolejową we Wróbliku Szlacheckim, dawnej stacji Rymanów. Tam załadowano ich do bydlęcych wagonów i wywieziono ich do obozu zagłady w Bełżcu. Starych i chorych wywieziono w ciężarówkach pod Słowacką granicę do Tylawy, gdzie ich rozstrzelano - powiedział Rafał Głód.

Podkreślił, że piątek jest szczególnym dniem dla Żydów. Po zachodzie słońca zaczyna się najważniejsze dla nich święto - Szabat i trwa do zachodu słońca w sobotę. Pan Rafał przybliżył zgromadzonym w synagodze osobom, jak wygląda piątek i sobota u Chasydów, czyli Żydów pobożnych, opisał też rymanowską synagogę oraz jej wyposażenie.

Podczas spotkania nie zabrakło degustacji żydowskich potraw (m.in. czulent, humus, wątróbka) przygotowanych przez restaurację "Jaś Wędrowniczek" przy pomocy uczniów rymanowskiego liceum i pań z Klubu Seniora. "Jaś Wędrowniczek" przygotował również degustację win.

Spotkanie zakończyła projekcja filmu dokumentalnego "Polański, Horowitz. Hometown", który przedstawia podróż do rodzinnego Krakowa reżysera Romana Polańskiego i jego przyjaciela, fotografa Ryszarda Horowitza. "Wieczór szabasowy prowadziła Alina Pulnar z Gminnego Ośrodka Kultury w Rymanowie.

Wydarzenie zostało dofinansowane ze środków Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.